Karşılıksız Çıkan Çeklerin Muhasebe Kayıtlarından Çıkarılması
Kastamonu Belediyesinde 101 Hesabında bir şirket tarafından, inşaat ruhsatı ve bazı ruhsat harçları karşılığında, 2012 ve 2013 yıllarında keşide edilen ve karşılıksız çıkan
TL değerindeki çekler, 2015 yılında 101 ve 630 Hesapları karşılıklı çalıştırılarak kapatılmış ve belediyenin alacağı muhasebe kayıtlarından çıkartılmıştır. Belediyenin kesinleşen harç alacağının yasal takibinin Hukuk İşleri Müdürlüğünce yapıldığı ifade edilmiştir.
Yapılan kapatma kaydı, alacağın muhasebe sistemi üzerinden izlenmesini imkansız hale getirmiştir ki bu durum 5018 sayılı Kanunun 49’uncu maddesine aykırılık teşkil etmektedir. Kanunun 49’uncu maddesine göre muhasebe sistemi; karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak ve malî raporların düzenlenmesi ile kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak şekilde kurulur ve yürütülür. Kamu hesapları, kamu idarelerinin gelir, gider ve varlıkları ile malî sonuç doğuran ve öz kaynağın artmasına veya azalmasına neden olan her türlü işlemlerle garantilerin ve yükümlülüklerin belirlenmiş bir düzen içinde hesaplara kaydedilerek, yönetim ve denetim yetkilileriyle kamuoyuna gerekli bilgilerin sağlanması amacıyla tutulur. Ayrıca önemli bir mali olayın mali tablolarda görünmemesi, muhasebenin temel kavramlarından önemlilik kavramına aykırıdır. Zira Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin 5’inci maddesine göre önemli hesap kalemleri, mali olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.
Hatalı bu uygulama sonucu mali rapor ve tablolarda 101 Alınan Çekler Hesabı toplam
TL eksik değerle yer almıştır.
Kamu idaresi cevabında; Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin 101 Alınan Çekler Hesabının işleyişi başlıklı 54’ üncü maddesinin b/4 ünde; “Bütçe geliri karşılığı alınan çeklerden karşılıksız çıkması nedeniyle bankaca iade edilenler bir taraftan bu hesaba alacak, ilgisine göre 600-Gelirler Hesabı (yılı geçtikten sonra 630-Giderler Hesabı), 120- Gelirlerden Alacaklar Hesabı, ya da ilgili diğer hesaplara borç; diğer taraftan 800- Bütçe Gelirleri Hesabına (yılı geçtikten sonra 810-Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabına) borç, 805-Gelir Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.” denilmektedir.
Muhasebe kayıtlarında yer alan ve karşılıksız çıktığı tespit edilen çeklere ilişkin mevzuat hükmü doğrultusunda işlem yapılmış olup karşılıksız çıkan çeklerin, ekte yer alan 22/01/2015 tarih ve 439-440 nolu yevmiyeler ile kayıtlardan çıkış işlemi gerçekleştirilmiştir. Yönetmelik hükmü doğrultusunda işlem gerçekleştirildiği için 101 Alınan Çekler Hesabının eksik değerle yer almadığı düşünülmektedir.
Sonuç olarak Her ne kadar sorumlular Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin 54’üncü maddesini öne sürmekteyseler de aynı maddenin "Bütçe geliri karşılığı alınan çeklerden karşılıksız çıkması nedeniyle bankaca iade edilenler bir taraftan bu hesaba alacak, ..., 120- Gelirlerden Alacaklar Hesabı, ya da ilgili diğer hesaplara borç;... kaydedilir" hükmünü uygulamaktan kaçınmaktadırlar. Zira Hukuk İşleri Müdürlüğüne intikal ettirildiği ve icra takibinin başlandığı ifade edilen çekler, tahakkuku tahsiline bağlı bir alacak olan inşaat ruhsat harçları için alındığı için kapatılırken 121 Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabında izlenmesi, hem muhasebenin temel kavramlarına uygun olacak, hem de bu mali işlemin mali raporlarda görülmesini sağlayacaktır. Aksi bir durumda çekler muhasebe sisteminden çıkartılırken aynı zamanda Belediyenin alacağı olan inşaat ruhsat harçları da muhasebe sisteminin takibinden çıkarılmış olacaktır.